class 10 science chapter 10 question answer | SEBA Class 10 Science Solutions
Class 10 Science Chapter 10 Question Answer পোহৰ-প্ৰতিফলন আৰু প্ৰতিসৰণ
অতিৰিক্ত প্ৰশ্নোত্তৰ
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰ
1. পোহৰৰ প্ৰতিফলন কি?
উত্তৰঃ যেতিয়া পোহৰ ৰশ্মি কোনো উৎসৰ পৰা নিৰ্গত হৈ কোনো বস্তুত আপতিত হয়, তেতিয়া ইয়াৰ কিছু অংশ পুনৰ উৎসৰ দিশলৈ উভতি আহে। এই পৰিঘটনাকে পোহৰৰ প্ৰতিফলন বোলে।
2. গোলাকাৰ দাপোণ কি?
উত্তৰঃ যিবিলাক দাপোণৰ প্ৰতিফলন পৃষ্ঠখন কোনো গোলকৰ অংশবিশেষ, তেনে দাপোণক গোলাকাৰ দাপোণ বোলে।
3. অৱতল দাপোণ কাক বোলে?
উত্তৰঃ যিবিলাক দাপোণৰ প্ৰতিফলন পৃষ্ঠখন ভিতৰলৈ ভাঁজ খোৱা, তেনে দাপোণক অৱতল দাপোণ বোলে।
4. উত্তল দাপোণ কাক বোলে?
উত্তৰঃ যিবিলাক গোলাকাৰ দাপোণৰ প্ৰতিফলন পৃষ্ঠখন বাহিৰলৈ ভাঁজ খোৱা, তেনে দাপোণক উত্তল দাপোণ বোলে।
5. গোলাকাৰ দাপোণৰ মেৰু কি?
উত্তৰঃ গোলাকাৰ দাপোণৰ প্ৰতিফলন পৃষ্ঠৰ কেন্দ্ৰীয় বিন্দুটোক মেৰু বোলে।
6. গোলাকাৰ দাপোণৰ ভাঁজকেন্দ্ৰ কি?
উত্তৰঃ গোলাকাৰ দাপোণৰ প্ৰতিফলন পৃষ্ঠখন যিটো গোলকৰ অংশবিশেষ, সেই গোলকৰ কেন্দ্ৰটোকে দাপোণৰ ভাঁজকেন্দ্ৰ বোলে।
7. গোলাকাৰ দাপোণৰ ভাঁজ ব্যাসাৰ্দ্ধ কি?
উত্তৰঃ গোলাকাৰ দাপোণৰ প্ৰতিফলন পৃষ্ঠখন যিটো গোলকৰ অংশবিশেষ, সেই গোলকৰ ব্যাসাৰ্দ্ধকে দাপোণখনৰ ভাঁজ ব্যাসার্দ্ধ বোলে।
8. গোলাকাৰ দাপোণৰ মুখ্য অক্ষ কি?
উত্তৰঃ গোলাকাৰ দাপোণ এখনৰ মেৰু আৰু ভাঁজকেন্দ্ৰৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা কাল্পনিক সৰলৰেখাডালকে দাপোণৰ মুখ্য অক্ষ বোলে।
9. গোলাকাৰ দাপোণৰ ছিদ্র বা গৱাক্ষ কি?
উত্তৰঃ গোলাকাৰ দাপোণৰ প্ৰতিফলন পৃষ্ঠৰ ব্যাসক তাৰ ছিদ্ৰ বা গৱাক্ষ বোলে।
10. গোলাকাৰ দাপোণৰ ফ’কাছ দৈর্ঘ্য কাক বোলে?
উত্তৰঃ গোলাকাৰ দাপোণৰ মেৰু আৰু মুখ্য ফ’কাছৰ মাজৰ দূৰত্বক ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য বোলে।
Multiple Choice Questions & Answers
1. গোলাকাৰ দাপোণৰ ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য আৰু ভাজব্যাসাদ্ধৰ অনুপাত হ’ল—
(a) 0.5
(b) 1
(c) 2
(d) 3
উত্তৰঃ (a) 0.5
2. অৱতল দাপোণে উৎপন্ন কৰা প্রতিবিম্ব।
(a) সদায় সৎ।
(b) সদায় অসৎ।
(c) সৎ আৰু অসৎ দুয়োটাই হ’ব পাৰে।
(d) ইয়াৰ এটাও নহয়।
উত্তৰঃ (c) সৎ আৰু অসৎ দুয়োটাই হ’ব পাৰে।
3. উত্তল দাপোণে উৎপন্ন কৰা প্ৰতিবিম্ব —
(a) সৎ, বিবর্ধিত।
(b) সৎ, সংকুচিত।
(c) অসৎ, বিবর্ধিত।
(d) অসৎ, সংকুচিত।
উত্তৰঃ (d) অসৎ, সংকুচিত।
4. গাড়ীৰ পিছলৈ চোৱা দাপোণ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়–
(a) উত্তল দাপোণ।
(b) অৱতল দাপোণ।
(c) সমতল দাপোণ।
(d) ইয়াৰ নহয়।
উত্তৰঃ (a) উত্তল দাপোণ।
5. সমতল দাপোণত উৎপন্ন প্রতিবিম্ব–
(a) সৎ, অলোটা, সংকুচিত।
(b) অসৎ, থিয় বিবর্ধিত।
(c) অসৎ থিয় সমান।
(d) অসৎ, থিয় সংকুচিত।
উত্তৰঃ (c) অসৎ থিয় সমান।
6. তলৰ কোনখন দাপোণৰ দৃষ্টিক্ষেত্ৰ আটাইতকৈ বহুল–
(a) সমতল।
(b) উত্তল।
(c) অৱতল।
(d) এটাও নহয়।
উত্তৰঃ (b) উত্তল।
7. এখন অৱতল দাপোণে লক্ষ্যবস্তুৰ সমান আকাৰৰ সৎ প্রতিবিম্ব গঠন কৰিবলৈ লক্ষ্যবস্তুটো থ’ব লাগিব –
(a) মেৰু আৰু মুখ্য ফ’কাছৰ মাজত।
(b) মুখ্য ফ’কাছ আৰু ভাঁজকেন্দ্ৰৰ মাজত।
(c) ভাঁজকেন্দ্ৰত।
(d) ভাঁজকেন্দ্ৰৰ বাহিৰত।
উত্তৰঃ (c) ভাঁজকেন্দ্ৰত।
8. তলৰ কোনটো লক্ষ্যৰন্তৰ অৱস্থানৰ বাবে অতল দাপোণ এখনে সৎ গুলোটা প্রতিবিম্ব গঠন নকৰে –
(a) অসীমত।
(b) মুখ্য ফ’কাছ আৰু ভাঁজকেন্দ্ৰৰ মাজত।
(c) ভাঁজকেন্দ্ৰৰ বাহিৰত।
(d) ফ’কাছ আৰু দাপোণৰ মেৰুৰ মাজত।
উত্তৰঃ (d) ফ’কাছ আৰু দাপোণৰ মেৰুৰ মাজত।
9. অসীমত থকা কোনো লক্ষ্যবস্তুৰ বাবে গোলাকাৰ দাপোণ এখনে প্রতিবিম্ব গঠন কৰে –
(a) ভাঁজকেন্দ্ৰত।
(b) মুখ ফ’কাছত।
(c) মুখ্য ফ’কাছ আৰু ভীজকেন্দ্ৰৰ মাজত।
(d) মুখ্য ফ’কাছ আৰু দাপোণৰ মেৰুৰ মাজত।
উত্তৰঃ (b) মুখ ফ’কাছত।
10. অসীম আৰু দাপোণৰ মেৰুৰ মাজত যিকোনো অৱস্থানত লক্ষ্যবস্তু এটা ৰাখিলে উত্তল দাপোণ এখনে প্রতিবিম্ব গঠন কৰে –
(a) মুখ্য ফ’কাছত।
(b) মুখ্য ফ ‘কাছ আৰু ভাঁজকেন্দ্ৰৰ মাজত।
(c) ভাঁজকেন্দ্ৰত।
(d) মুখ্য ফ’কাছ আৰু দাপোণৰ মেৰুৰ মাজত।
উত্তৰঃ (d) মুখ্য ফ’কাছ আৰু দাপোণৰ মেৰুৰ মাজত।
11. অৱতল দাপোণ এখনৰ মুখ্য ফ’কাছত ৰখা লক্ষ্যবস্তুৰ বাবে উৎপন্ন প্রতিবিম্বৰ অৱস্থান –
(a) ভাঁজকেন্দ্ৰত।
(b) ভাঁজকেন্দ্ৰৰ বাহিৰত।
(c) অসীমত।
(d) মুখ্য ফ’কাছত।
উত্তৰঃ (c) অসীমত।
12. অৱতল দাপোণ এখনৰ ভাঁজকেন্দ্ৰত ৰখা লক্ষ্যবস্তু বাবে উৎপন্ন প্রতিবিম্বৰ স্থান –
(a) ভাঁজকেন্দ্র।
(b) অসীম।
(c) মুখ্য ফ’কাছ।
(d) ভাঁজকেন্দ্ৰৰ বাহিৰত।
উত্তৰঃ (a) ভাঁজকেন্দ্র।
13. এখন গোলাকাৰ দাপোণে আটাইতকৈ সংকুচিত প্রতিবিম্ব গঠন কৰিবলৈ লক্ষ্যবস্তু থাকিব লাগিব –
(a) মুখ্য ফ’কাছত।
(b) অসীমত।
(c) ভাঁজকেন্দ্ৰৰ বাহিৰত।
(d) মুখ্য ফ’কাছ আৰু মেৰুৰ মাজত।
উত্তৰঃ (b) অসীমত।
14. এখন অৱতল দাপোণত আটাইতকৈ বিবর্ধিত প্রতিবিম্ব পাবলৈ লক্ষ্যবস্তু ৰাখিব লাগিব –
(a) অসীমত।
(b) ভাজকেন্দ্ৰত।
(c) ভাঁজকেন্দ্র আৰু মুখ্য ফ’কাছৰ মাজত।
(d) মুখ্য ফ’কাছত।
উত্তৰঃ (d) মুখ্য ফ’কাছত।
15. উত্তল লেন্ছত উৎপন্ন প্রতিবিম্ব –
(a) সদায় সৎ।
(b) সদায় অসৎ।
(c) সৎ আৰু অসৎ দুয়োটাই হ’ব পাৰে।
(d) ইয়াৰ এটাও নহয়।
উত্তৰঃ (c) সৎ আৰু অসৎ দুয়োটাই হ’ব পাৰে।
পাঠভিত্তিক ক্রিয়াকলাপৰ প্রশ্নোত্তৰ
Q. 1. অৱতল দাপোণৰ মুখ্য ফ’কাছৰ সংজ্ঞা দিয়া।
Ans. অৱতল দাপোণৰ ক্ষেত্রে মুখ্য অক্ষৰ সমান্তৰাল ভাবে গতিকৰা ৰশ্মিবোৰ প্রতিফলকৰ পাছত মুখ্য অক্ষৰ এটা বিন্দুলৈ অভিসাৰী হয়, তাক অৱতল দাপোণৰ মুখ্য ফ’কাছ বোলে। চিত্ৰত F হ’ল মুখ্য ফ’কাছ।
Class 10 Science Chapter 10 Question Answer
Q. 2. গোলাকাৰ দাপোণ এখনৰ ভাঁজ ব্যাসার্ধ 20 ছেমি। ইয়াৰ ফ’কাছ দৈর্ঘ্য কিমান?
Ans. ইয়াত, ভাঁজ ব্যাসার্ধ (R) = 20 চে.মি.
∴ ফ’কাছ দৈর্ঘ্য (f) = 10 চে.মি.
Q. 3. এখন দাপোণৰ নাম কোৱাঁ, যিখনে থিয় আৰু বিবর্ধিত প্রতিবিম্ব গঠন কৰে।
Ans. অৱতল দাপোণ (Concave mirror) l
Q. 4. গাড়ীৰ পিছলৈ চোৱা দাপোণ হিচাপে উত্তল দাপোণ কিয় পছন্দ কৰা হয়?
Ans. গাড়ীৰ পিচফালৰ দৃশ্য চাৱলৈ উত্তল দাপোণ ব্যৱহাৰ কৰা হয়, কাৰণ ইয়াৰ দ্বাৰা পিচৰ পিনে বহুদূৰলৈকে বিস্তৃত হৈ থকা সকলো বস্তু চাব পাৰো আৰু প্ৰতিবিম্ব সৰু আৰু থিয় হয়।
পাঠভিত্তিক প্রশ্নোত্তৰ
Q.1. 32 ছেমি ভাঁজ ব্যাসাৰ্ধৰ উত্তল দাপোণ এখনৰ ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য নির্ণয় কৰা।
Ans. ইয়াত, ভাঁজ ব্যাসার্দ্ধ (R) = 32চে.মি.
∴ 2f = R
∴ নির্ণেয় ভাঁজ ব্যাসার্দ্ধ (R) = 16 চে.মি.।
Q. 2. অৱতল দাপোণ এখনে ইয়াৰ সম্মুখত 10 ছেমি দূৰত্বত ৰখা বস্তু এটাৰ তিনিগুণে বিবর্ধিত সৎ প্রতিবিম্ব গঠন কৰে। প্ৰতিবিম্বটোৰ অৱস্থান কি?
Ans. বস্তুৰ দূৰত্ব (u) = -10চে.মি. (অৱতল দর্পণৰ ক্ষেত্ৰত)
বিবর্ধন (m) = -3
∴ m = – v/u ⇒v = m u
⇒v = – (-3) (-10) = – 30 চে.মি.
∴ প্রতিবিম্ব অৱতল দাপোণৰ সম্মুখৰ ফালে 30 চে.মি. দূৰত্বত অৱস্থিত হব।
পাঠভিত্তিক প্রশ্নোত্তৰ
Q. 1. পোহৰৰ ৰশ্মি এডাল বায়ুৰ পৰা হেলনীয়াকৈ পানীত প্ৰৱেশ কৰিছে। পোহৰৰ ৰশ্মিডাল উলম্বৰ কাষলৈ নে উলম্বৰ পৰা আঁতৰলৈ বেঁকা হ’ব কিয়?
Ans. কাৰণ, পোহৰ ৰশ্মিয়ে লঘুতৰ মাধ্যমৰ পৰা ঘনতৰ মাধ্যমলৈ গতি কৰিলেই অভিলম্বৰ ফালে (towards) আহে। ইয়াত পানী হ’ল ঘন মাধ্যম আৰু বায়ু হ’ল লঘুমাধ্যম। গতিকে পোহৰ ৰশ্মি অভিলম্বৰ কাষলৈ বেঁকা হব।
Q.2. পোহৰ বায়ুৰ পৰা 1.5 প্ৰতিসৰণাংকৰ কাঁচ মাধ্যমলৈ প্ৰৱেশ কৰিছে। কাঁচত পোহৰৰ দ্ৰুতি কিমান হ’ব? শূন্যত পোহৰৰ দ্ৰুতি 3 × 10⁸ মি প্রতি ছেকেণ্ড।
Ans. কাঁচৰ প্ৰতিসৰণাংক (Refractive index) = 1.5
∴ μg = 1.5
শূন্যত পোহৰৰ বেগ (V) = 3 × 10⁸ মি/ছে.
∴ কাঁচৰ মাধ্যমত পোহৰৰ বেগ
Q.3. তালিকা 10.3 ৰ পৰা সর্বোচ্চ আলোকী ঘনত্বৰ মাধ্যমটো নিৰ্ণয় কৰা। আটাইতকৈ কম আলোকী ঘনত্বৰ মাধ্যমটোও নিৰ্ণয় কৰা।
Ans. হীৰাৰ সৰ্বোচ্চ আলোকী ঘনত্বৰ মাধ্যম (অধিক প্ৰতিসৰণাংক) হ’ল : 2.42 আৰু বায়ুৰ সৰ্বনিম্ন আলোকী ঘনত্বৰ মাধ্যম (সর্বনিম্ন প্রতিসৰণাংক) হ’ল : 1.0003.
Q. 4. তোমাক কেৰাচিন, টাৰপেন্টাইন আৰু পানী দিয়া হৈছে। এই মাধ্যম কেইটাৰ কোনটোত পোহৰৰ দ্ৰুতি সর্বোচ্চ? তালিকা 10.3 দিয়া তথ্য ব্যৱহাৰ কৰা।
Ans. কেৰাচিনৰ প্ৰতিসৰণাংক = 1.44
টাৰপেনটাইনৰ প্ৰতিসৰণাংক = 1.47
আৰু পানীৰ প্ৰতিসৰণাংক = 1.33
আমি জানোঁ যে কম প্রতিসৰণাংক বিশিষ্ট মাধ্যমত পোহৰৰ দ্রুতি বেচী হয়। সুতৰাং পানীত পোহৰৰ দ্ৰুতি সবাতকৈ বেছী।
Q. 5. হীৰাৰ প্ৰতিসৰণাংক 2.42 ; এই উক্তিটোৰ অৰ্থ কি?
Ans. হীৰাৰ প্ৰতিসৰণাংক = 2.42
অর্থাৎ, বায়ুতকৈ হীৰাত পোহৰৰ বেগ কম হ’ব।
পাঠভিত্তিক প্রশ্নোত্তৰ:
Q.1. লেন্ছ এখনৰ 1 ডায়’প্টাৰ ক্ষমতাৰ সংজ্ঞা দিয়া।
Ans. 1 মিটাৰ ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য বিশিষ্ট লেন্ছৰ ক্ষমতাক। ডায়’প্টাৰ (D) বোলে।
Q.2. উত্তল লেনছ এখনে বেজী এটাৰ সৎ আৰু ওলোটা প্রতিবিম্ব তাৰ পৰা 50 ছেমি দূৰত্বত গঠন কৰে। যদি প্রতিবিম্বৰ আকাৰ লক্ষ্যবস্তুৰ আকাৰৰ সমান হয়, তেন্তে লক্ষ্যবস্তুটো উত্তল লেন্ছৰ সম্মুখত ক’ত ৰখা হৈছিল? নিৰ্ণয় কৰা।
পাঠভিত্তিক অনুশীলনীৰ প্ৰশ্নোত্তৰ
Q. 1. তলত দিয়া কোনটো পদাৰ্থ লেন্ছ তৈয়াৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰি?
(a) পানী।
(b) কাঁচ।
(c) প্লাষ্টিক।
(d) মৃত্তিকা (clay)।
Ans. (d) মৃত্তিকা।
Q. 2. অবতল দাপোণ এখনে গঠন কৰা প্ৰতিবিম্বটো অসৎ, থিয় আৰু লক্ষ্যবস্তুতকৈ ডাঙৰ পোৱা গ’ল। লক্ষ্যবস্তুৰ অৱস্থান কত হ’ব লাগিব?
(a) মুখ্য ফ’কাছ আৰু ভাঁজ ব্যাসাৰ্ধৰ মাজত।
(b) ভাঁজ কেন্দ্ৰত।
(c) ভাঁজ কেন্দ্ৰৰ বাহিৰত।
(d) দাপোণৰ মেৰু আৰু তাৰ মুখ্য ফ’কাছৰ মাজত।
Ans. (d) দাপোণৰ মেৰু আৰু তাৰ মুখ্য ফ’কাছৰ মাজত।
Q. 3. লক্ষ্যবস্তুৰ সমান আকাৰৰ সৎ প্রতিবিম্ব পাবলৈ হ’লে লক্ষ্যবস্তুটো উত্তল লেন্ছৰ সম্মুখত কোন স্থানত ৰাখিব লাগিব?
(a) লেন্ছৰ মুখ্য ফ’কাছত।
(b) ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্যৰ দুগুণ দূৰত্বত।
(c) অসীমত।
(d) লেন্ছৰ আলোক কেন্দ্ৰ আৰু মুখ্য ফ’কাছৰ মাজত।
Ans. (b) ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্যৰ দুগুণ দূৰত্বত।
Q. 4. এখন গোলাকাৰ দাপোণ আৰু এখন ক্ষীণ গোলাকাৰ লেন্ছ প্রত্যেকৰে ফ’কাচ দৈৰ্ঘ্য – 15 ছেমি। দাপোণ আৰু লেন্ছৰ প্ৰকৃতি কেনেকুৱা হ’ব পাৰে?
(a) দুয়োখন অৱতল।
(b) দুয়োখন উত্তল।
(c) দাপোণখন অৱতল লেন্ছখন উত্তল।
(d) দাপোণখন উত্তল লেন্ছখন অৱতল।
Ans. (a) দুয়োখন অৱতল।
Q. 5. দাপোণ এখনৰ পৰা যিমানে দূৰত থিয় নোহোৱা লাগে প্রতিবিম্বটো সদায় থিয় হয়। দাপোণখন কেনেকুৱা হ’ব পাৰে?
(a) সমতল।
(b) অবতল।
(c) উত্তল।
(d) হয় সমতল নাইবা উত্তল।
Ans. (d) হয় সমতল নাইবা উত্তল।
Q. 6. অভিধানত থকা সৰু সৰু আখৰবোৰ পঢ়িবলৈ তুমি কেনে ধৰণৰ লেন্ছ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ বিচাৰিবা?
(a) 50 ছেমি ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্যৰ উত্তল লেন্ছ।
(b) 50 ছেমি ফ’কাছ দৈৰ্ঘৰ অৱতল লেন্ছ।
(c) 5 ছেমি ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্যৰ উত্তল লেন্ছ।
(d) 5 ছেমি ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্যৰ অৱতল লেন্ছ।
Ans. (c) 5 ছেমি ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্যৰ উত্তল লেন্ছ।
Q.7.50 ছেমি ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্যৰ অবতল দাপোণ এখন ব্যৱহাৰ কৰি আমি লক্ষ্যবস্তু এটাৰ থিয় প্রতিবিম্ব পাব বিচাৰিছো। দাপোণৰ পৰা লক্ষ্যবস্তুৰ দূৰত্বৰ পৰিসৰ কিমান হোৱা উচিত? প্রতিবিম্বৰ প্ৰকৃতি কি হ’ব? প্রতিবিম্বটো লক্ষ্যবস্তুতকৈ ডাঙৰ নে সৰু? এই ক্ষেত্ৰত প্ৰতিবিম্বৰ গঠন দেখুৱাবৰ বাবে এটা ৰশ্মিচিত্র আঁকা।
Ans. অৱতল দাপোণৰ ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য = 50 চে.মি. 50 চে.মি.তকৈ কম দূৰত্বত
বস্তুটো দাপোণৰ সন্মুখত স্থাপন কৰিব লাগিব। গঠন হোৱা প্রতিবিম্ব সদ্ আৰু থিয় হ’ব। প্রতিবিম্বৰ আকাৰ, বস্তুৰ আকাৰতকৈ বেছী হয়।
Q. 8. তলত দিয়া পৰিস্থিতি সমূহত ব্যৱহাৰ কৰা দাপোণৰ প্ৰকাৰ লিখা
(a) গাড়ীৰ হেডলাইট।
(b) গাড়ীৰ পিছলৈ চোৱা দাপোণ।
(c) সৌৰ ভাঁতী।
Ans. (a) গাড়ীৰ হেডলাইট হিচাপে অৱতল দাপোণ প্রতিফলক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কাৰণ অৱতল হোৱা কাৰণে ইয়াৰ পৰা পোহৰ বিয়পি পৰে আৰু প্ৰতিফলনৰ পাছত শক্তিশালী পোহৰৰ ৰশ্মি পোৱা যায়।
(b) গাড়ীৰ পিছফালে লক্ষ্য কৰাৰ বাবে উত্তল দাপোণ ব্যৱহৃত হয়। কাৰণ এই দাপোণ থিয়, সংকুচিত প্রতিবিম্ব গঠন কৰে আৰু পিছফালৰ বিস্তৃত অঞ্চল দেখিবলৈ পোৱা যায়।
(c) সৌৰ-ভাঁতীত প্ৰতিফলক হিচাপে অৱতল দাপোণ ব্যবহৃত হয়। কাৰণ এই অৱতল দাপোণ সূর্য-ৰশ্মি সমূহক এটা বিন্দুত কেন্দ্ৰীভূত কৰে; ফলস্বৰূপে উষ্ণতা 180°C-ৰ পৰা 200°C লৈকে বৃদ্ধি পায়।
Q. 9. উত্তল লেন্ছ এখনৰ অৰ্ধাংশ কলা কাগজেৰে ঢাকি দিয়া হ’ল। এই লেন্ছখনে বস্তু এটাৰ সম্পূৰ্ণ প্ৰতিবিম্ব গঠন কৰিবনে? তোমাৰ উত্তৰ পৰীক্ষাৰ যোগেদি প্রতিপন্ন কৰা। তোমাৰ পর্যবেক্ষণসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।
Ans. এটা উত্তল লেন্ছৰ তলৰ l অর্ধাংশ কলা কাগজেৰে ঢাকি দিয়া হৈছে। কিন্তু বাকী অংশ এটা বস্তুৰ পূৰ্ণ প্ৰতিবিম্ব গঠন কৰিব। কলা কাগজেৰে ঢাকি দিলে, প্রতিবিম্বৰ উজ্জ্বলতা হ্রাস পাই যাব।
Q. 1. গোলাকাৰ দাপোণৰ ভাঁজ ব্যাসার্ধ আৰু ফ’কাছ দূৰত্বৰ মাজত সম্পর্ক কি?
Ans. ক্ষুদ্র ছিদ্র যুক্ত গোলাকাৰ দাপোণ এখনৰ ফ’কাছ দূৰত্ব ইয়াৰ ভাঁজ ব্যাসাৰ্ধৰ আধা। গোলাকাৰ দাপোণখনৰ f ফ’কাছ দুৰত্ব আৰু ভাঁজ ব্যাসার্ধ হ’লে, f = r/2
Q. 2. অৱতল দাপোণে কেতিয়া এটা অসৎ প্রতিবিম্ব গঠন কৰে?
Ans. লক্ষ্যবস্তুটো দাপোণখনৰ মেৰু আৰু মুখ্য ফ’কাছৰ মাজত ৰাখিলে অৱতল দাপোণে এটা অসৎ প্রতিবিম্ব গঠন কৰে।
Q. 3. অৱতল দাপোণত এটা সৎ সমান আকাৰৰ আৰু ওলোটা প্রতিবিম্ব পাবলৈ লক্ষ্য বস্তুটো ক’ত স্থাপন কৰিব লাগিব?
Ans. লক্ষ্য বস্তুটো অৱতল দাপোণখনৰ ভাঁজকেন্দ্ৰত স্থাপন কৰিব লাগিব।
Q. 4. উত্তল দাপোণে সৎ প্রতিবিম্ব গঠন কৰিব পাৰেনে?
Ans. নোৱাৰে। উত্তল দাপোণে সদায় অসৎ প্রতিবিম্ব গঠন কৰে।
Q. 5. উত্তল দাপোণৰ প্ৰতিবিম্বৰ স্থান ক’ত?
Ans. মেক আৰু মুখ্য ফ’কাছৰ মাজত উত্তল দাপোণখনৰ পিছফালে প্রতিবিম্ব গঠন হয়।
Q.6. উত্তল দাপোণে লক্ষ্য বস্তুতকৈ ডাঙৰ আকাৰৰ প্রতিবিম্ব গঠন কৰিব পাৰেনে?
Ans. নোৱাৰে, উত্তল দাপোণে গঠন কৰা প্রতিবিম্ব সদায় লক্ষ্যবস্তুতকৈ সৰু হয়।
Q. 7. গোলাকাৰ দাপোণৰ প্ৰতিফলনৰ সূত্ৰটো লিখা।
Ans. গোলাকাৰ দাপোণৰ প্ৰতিফলনৰ সূত্ৰটো হৈছে l/u+ l/v= l/f= 2/r ইয়াত লক্ষ্যবস্তুৰ দূৰত্ব, প্রতিবিম্বৰ দূৰত্ব / ফ’কাছ দূৰত্ব আৰু গোলাকাৰ দাপোণখনৰ ভাঁজ ব্যাসার্ধ। গোলাকাৰ দাপোণৰ মেকৰ পৰা এই সকলোবোৰ দূৰত্ব জোখা হয়।
Q. 23. সৎ প্রতিবিম্বৰ বিৱৰ্ধন কিয় ঋণাত্মক হয়?
Ans. সৎ প্রতিবিম্ববোৰ ওলোটা হোৱা বাবে ইহঁতৰ বিৱৰ্ধন ঋণাত্মক হয়।
Q. 24. অসৎ প্রতিবিম্বৰ বিৱৰ্ধন কিয় ধনাত্মক হয়?
Ans. অসৎ প্রতিবিম্ববোৰ থিয় হোৱা বাবে ইহঁতৰ বিৱর্ধন ধনাত্মক হয়।
Q.25. ৱিৰ্ধনৰ একক কি?
Ans. বিবর্ধন এটা শুদ্ধ অনুপাত আৰু ইয়াৰ কোনো একক নাথাকে।
Q. 26. ব্যৱহাৰিক দিশত শূন্যত পোহৰৰ বেগৰ গ্রহণযোগ্য মান কিমান?
Ans. ব্যৱহাৰিক দিশত শূন্যত পোহৰৰ বেগৰ গ্রহণযোগ্য মান 3 × 10⁸ মি:/ছে:।
Q. 27. পোহৰৰ প্ৰতিসৰণ কি?
Ans. এটা মাধ্যমৰ পৰা আন এটা মাধ্যমলৈ যাওঁতে পোহৰৰ ৰশ্মিয়ে ভাঁজ লোৱাকে পোহৰৰ প্ৰতিসৰণ বোলে।
Q. 28. এটা মাধ্যমৰ প্ৰতিসৰণাকেৰ সংজ্ঞা দিয়া।
Ans. শূন্যত পোহৰৰ বেগ (c) আৰু কোনো মাধ্যমত পোহৰৰ বেগ (v) ৰ অনুপাতক সেই মাধ্যমটোৰ প্রতিসৰণাংক (μ) বোলা হয়।
Class 10 Science Chapter 10 Question Answer, SEBA Class 10 Science Chapter 10